МОДДИЙ ВА МАЪНАВИЙ МЕРОСИМИЗ - АЖДОДЛАРИМИЗ ЖАСОРАТИНИНГ ЮКСАК ТИМСОЛИ
Лочин Гайратович Мухаммадиев l .muxammadiyev@cspi. uz Тошкент вилояти Чирчик давлат педагогика институти
Аннотация: Халкимизнинг бой тарихи, маънавий мероси ва маданиятига бугунги кунда янгича тафаккур ва дунёкараш асосида муносабат билдирилмокда. Ушбу йуналишда китоблар, монография ва укув кулланмалари чоп этиш, бой маънавий меросимизни ёшлар, умуман, кенг хал; оммасига етказиш йулида самарали ишлар амалга оширилмокда. Маколада бу борада мустакиллик йилларида амалга оширилган туб иктисодий-сиёсий ислохотлар билан бир каторда, фан ва таълим сохаларида хам асрларга татигулик чукур, кенг камровли ислохотлар амалга оширилганлиги хамда жмиятимизда амалга оширилаётган улкан янгиланишлар ва ислохотлар даврида халкимизнинг бой тарихи, моддий ва маънавий меросини урганиш хамда келажак авлодларга етказиш масаласига катта эътибор каратилиши кенг ёритиб берилган.
Калит сузлар: моддият, маънавият, мерос, тарих, кадрият, жасорат, маданият.
OUR MATERIAL AND SPIRITUAL HERITAGE IS A HIGH SYMBOL OF THE COURAGE OF OUR ANCESTORS
Lochin Gayratovich Muhammadiyev l .muxammadiyev@cspi. uz Chirchik State Pedagogical Insitute of Tashkent Region
Abstract: The rich history, spiritual heritage and culture of our people are being treated today on the basis of new thinking and worldview. In this direction, effective work is being done to publish books, monographs and textbooks, to convey our rich spiritual heritage to young people and the general public. In addition to the radical economic and political reforms carried out during the years of independence, deep and comprehensive reforms in science and education over the centuries, as well as the study of the rich history, material and spiritual heritage of our people in the period of great reforms and reforms in our society. great attention is paid to the issue of transmission to future generations.
Халкимизнинг моддий ва маънавий кадриятлари узок йиллар мобайнида шаклланган ва аждодлардан авлодларга мерос тарзида утиб келмокда. Бундай мерос халкимиз юксак моддий ва маънавий жасорати тимсолидир. Бу борада Президентимиз Шавкат Мирзиёев Олий Мажлисга килган Мурожаатномада шундай деган эди: "Буюк аллома ва адибларимиз, азиз-авлиёларимизнинг бебахо мероси, енгилмас саркарда ва арбобларимизнинг жасоратини ёшлар онгига сингдириш, уларда миллий гурур ва ифтихор туйгуларини кучайтиришга алохида эътибор каратишимиз керак"
Кадимги ноёб ёдгорликлар, маданий мерос объектларининг тарихий-маданий киммати, уларни асраб авайлаш, халкимиз, жумладан ёш авлод тарбияси ва маънавиятида тутган урни хусусида гапирган мамлакатимиз Президенти Шавкат Мирзиёев, биргина Ахсикент археологик ёдгорлиги мисолида кайд этади. Тарихий манбаларда, хусусан, "Бобурнома"да бу кентнинг алохида ахамияти хакида куп ёзилган. Кадимдан бу ерда ер ости сув иншооти булгани боис мудофаа учун кулай саналган 60 гектарга якин кисми сакланиб колган Ахсикент харобалари Фаргона водийсидаги энг катта археологик ёдгорликдир. Археологлар томонидан темирчилар устахонаси, X -XIII асрларга оид хаммом колдиклари, аскарлар хоналари, жоме масжиди, мудофаа деворлари, ер ости ирригация тармоклари, хунармандлар махалласи, хукмдор кароргохи - Арк казиб урганилган. Биргина, Сурхон вохасидаги Денов тарихи кадимги Бактрия, Кушон, Эфталит, Турк хоконлиги тарихи билан бевосита боглик эканлиги манбалар асосида аникланган. Жумладан, илк давлатчилик асосларини шакллантирган Бактрия давлати тарихи билан боглик жихатлари археолог, манбашунос олимлар томонидан хар томонлама илмий асослаб берилди. Жумладан, Бактрия - Урта Осие халкларининг моддий хамда маънавий хаётида уз урнига эга булган худуд.
Албатта, мустакиллик йилларида халкимизнинг утмиши, миллий урф-одатлари, кадриятлари узига кайтарилди. Совет тузуми йилларида оёк ости килинган маънавиятимиз мустакиллик шарофати билан тикланиб, уни бойитиш йулида катор хайрли ишлар амалга оширилди. Халкимиз уз олдига бугун "Янгиланаётган Узбекистон" келажагини барпо этиш максадини куйди. Ана шу максадни амалга ошириш учун юртимизда миллий ва умуминсоний кадриятларга асосланган жамиятни барпо этиш эхтиёжи тугилди. Бунинг учун хар томонлама маънавий баркамол инсонларни вояга етказиш, улар онгида тарихий кадриятларига нисбатан хурмат, уз ватанига нисбатан миллий гурур ва ифтихор хиссини шакллантириш лозим.
Шу боис Президентимиз Шавкат Мирзиёев ташаббуси билан баркамол авлодни вояга етказиш, мамлакатимиз стратегик тараккиётини таъминлаш учун бугунги кунда мактабгача таълим, урта ва урта махсус таълим, олий таълим
coxanapHHH ucnox, KunumHuHr acocufi oMunnapugaH Supu, maxc MaH^aarn, TapSuacu Ba TatnuM ycTyBopnuru, geS SenrunaHgu. BaTaHHMH3 yTMumuHu ypraHumga Moggufi Ba MatHaBufi MaHÖanapHHHr ypHH Ba axaMH^TH KaTTa. Ynap xanKHHHr SeSaxo Moggufi Ba MatHaBufi Mepocu, Sofinuru xucoSnaHuS My3efinapga, apxuBnapga, KyTySxoHanapga caKnaHMoKga.
TapuxHH ypraHurnga apxeonoruK, этнoгpa$нк MaHÖanap Ba MatnyMoTnapHuHr xaM ypHH KaTTa. Ynap Karopura KaguMru axonu Ma^unroxnapu, maxapnap xapoSanapu, M030p Ba KypFoHnapHuHr KonguKnapu, axonu TypMymu Ba xy^anuruga umnarunraH SyroMnap, Mexpar Ba ®;aHr Kyponnapu, Typnu-TyMaH py3Fop amenapuHu KupuTum MyMKuH. fflyHgafi MaH3unroxnap SyryHru KyHga pecnyönuKaMroHuHr CypxoHÖape, K^am^aöape, ToMKenm eo^acu, Xopa3M, 0apsona eoöuücu xygygnapugaH KynnaS TonunMoKga. Acnuga Maoggufi MaHÖanap, Sy uhcoh Kynu Ba MexHaru SunaH aparunraH Moggufi amenap Ba Hapcanapgup. Moggufi MaHÖanapra Kyfiugarunap Mucon Synagu:
- yfi-^ofinap, py3Fop SyroMnapu;
- KufiuM KenaKnap Ba o3uK-oBK;araap;
- TpaHcnopT BocuTanapu, MamuHa Ba ^Mxp3nap;
- Typnu Tapuxufi TonunManap, Moggufi amenap;
- Suho Ba uHmooTnap, Tapuxufi egropnuKnap Ba SomKanap.
Tapuxufi Moggufi MaHSanap Sy, acocaH a^gognapuMro ToMoHugaH aparunraH Ba Srorana eTuS KenraH amenap, Hapca Ba SyroMnapgup. Moggufi Ba e3Ma MaHSanap acocuga Tapuxufi MatnyMoTnapHu conumTupuS, xaKKoHufi TapuxHu TanKuH этнm Ba ypraHum SyryHru MyxuM Ba3u$anapgaH Supugup. YMyMaH, TanaSanap MaHSanapHu ypraHum ^apaeHuga yTMumga xaпкнмнзнннг, atHu a^gognapuMroHuHr xaeTu, TypMym Tap3u, ynapHuHr a^HaSufi SocKuHnunapra Kapmu MycTaKunnuK Ba o3ognuK ynyH Kypamnapu, Mapgnuru Ba ^acoparn xaKuga KepaKnu MatnyMoTnapra эгa Synagunap. XanK KaxpaMoHnapu, gaBnaT apSoSnapu, onuMy-^y3anonap ^aonuaTnapuHu ypraHagunap.
ManyMKu, ropraMrogaH gyHe цнвнnнзacнacн Tapuxufi TapaKKueTuga MyxuM u3 KongupraH onuMy $y3anonap, gaBnaT apSoSnapu, capKapganap eTumuS nuKKaHnap. Eu3 ynap SunaH xaKnu paBumga $axpnaHaMu3. AfiHuKca pecny6nнкaмнзнннг Typnu xygygnapugaH KaguMru Ba ypTa acpnapra oug KynnaS MaH3unroxnap, maxap KonguKnapu, Typap ^ofinap, axonu ToMoHugaH acanraH KaguMru amenap, yfi- pyFop SywMnapu TonunaeTraHnuru xanKuMro Ba yHuHr gaBnaTHunuK Tapuxu Sofi экaнnнгннн TacguKnafigu.
^yMnagaH, SyHgafi KaguMru MaH3unroxnap Ba maxap xapoSanapu ^SeKucTOH xygygugaru KaguMru Conomumena, MapxymoH, Kyea, EpxypsoH, A$pocue6, Hon, AxcuKenm MaH3unroxnapu Ba maxpucTOHnapugaH TonunraH SynuS, Ma3Kyp apxeonoruK TonunManapra Kypa, ymSy MaH3unroxnapga amaraH axonu TypMym
Tap3u Ba MagaHuaTu MKcaK gapa«:aga SynraHnuruHu Kypcaragu. ^apxaKuKaT, yma Ke3napgaru maxapnapHuHr MatnyM KucMnapu y3ura xoc xyHapMaHgnunuK MapKa3napu öynraH. MacanaH, KyBa maxapuHuHr mapKuö TOMoHuga muma umnaö HHKapyBHH, rapÖHH TOMoHuga cumoö Ky3ana umnaö HuKapyBHu ycraxoHanap
öynraH. ^axanap anoxuga xy^anuKnapgaH TamKun TonraH. X,ap Öup xy^anuKga
Öup Hena ouna at3onapu öupranuKga amaraHnap. By epnapgaru yfinap aTpo^ugaH KyHganHK OB^ar Tafiepnamga umnarnnraH ynoK KonguKgapu, Typnu amenap TonnnraH. ^eMaK KaguMru KyBa, EpKypFOH, A^pocueö, ^oh, AxcuKeHT maxpHCTOHnapn KaguMru Kumunap yromKoKguruHuHr uhk Marounroxnapu 6ynraH.
XanKHMH3 TapuxHHHHr aHa MyxuM MaHÖanapu cu^araga KaguMru MepocHMH3 KaTopuga 3apgymTHHnuK guHHHHHr MyKaggac khtoöh «ABecTO», e3Ma MaHÖanap KaTopuga A6ynro3HHHHHr «ffla^apu TypK», Mup3o YnyröeKHHHr «TypT ynyc Tapuxu», fflapa^ygguH Anu ^guÖHuHr «3a$apHoMa», MyxaMMag BaeHHHHHHr "ffla^apau Xopa3MmoxuH"Ba my Kaöu öomKa acapnapHu xaM TapuxuH MaHÖa cu^arnga mucoh Ku^um MyMKuH. ffly 6unaH Öupra AMup TeMypHuHr «TeMyp Ty3yKnapu», 3axupugguH MyxaMMag BoöypHuHr «BoöypHoMa» acapnapuHuHr xaM MyxuM e3Ma MaHÖa cu^arnga KenTupum ypuHnu.
ByHgaH MaHÖanapHu ypraHum opKanu emnap MaMnaKaraMroHuHr MycTaKunnuKKa эpнmнm fiynuHuHr MypaKKaö ^apaeHnapga KenraHnuruHu, yHra ynKaH Kypamnap эвaзнгa эpнmнпгaннгa, MycTaKunnuK fiunnapuga ^aMuaraMroga aManra omupunaeTraH KeHr KaMpoBnu ucnoxoraap, xa^KuMro MatHaBuö KagpuaraapuHuHr TuKnaHumu, ^yKaponap oHruga TapuxuH xoTupa TyHFycuHu maKmaHTupum öynuga aManra omupunaeTraH u^oöuh y3rapumnap xycycuga MatnyMoraapra эгa Öynagunap.
ffly 6unaH Öup KaTopga öyryHru KyHga aKuH Ba y3oK тapнхнмнз 6unaH öupranuKga, TapuxHuHr энг aHru gaBpuHu xaM ypraHum MyxuM axaMuaT Kacö этagн. y36eKucTOHHuHr энг nmu mapux daepuHu ypraHumHuHr axaMuaTu myHgaKu, öyHga Öu3 Ha^aKaT MycTaKunnuK fiunnapuga aManra omupunraH uchoxot Ba y3rapumnap xaKuga MatnyMoraapra эгa 6ynaMu3 eKu ypraHaMu3, Sarau 6ywK Kena^aK 6unaH öofhuk ucTuKÖongaru cTpaTeruK MaKcagnapuMroHu xaM TepaH aHrnafiMu3.
барчасини мардона енгиб утишга тайёрмиз. Бундай эзгу ишларда бизга Яратганнинг узи, буюк аждодларимизнинг пок рухлари мададкор булади, деб ишонаман", - деганлиги янада ахамиятли булди.
Халкимиз янги тарихининг мухим вокеларидан бири сифатида Президентимиз ташаббуси билан пойтахт Тошкент шахрининг Олмазор туманида иккинчи жахон урушида козонилган буюк галабанинг 75 йиллигига багишлаб "Галаба боги", "Шон-шараф" музейи, "Матонат мадуияси", "Мангу жасорат" монументи барпо этилди. Мазкур улугвор мажмуанинг барпо этилиши халкимиз тарихининг хамда шонли утмишининг ёркин намунаси булди. Чунки узбекистонликлар иккинчи жахон урушининг галаба билан якунланишида улкан хисса кушдилар. Лекин шу пайтгача бу жасоратни бор кулами билан курсатиб берадиган яхлит мажмуа хали республикамизда йук эди. Давлатимиз илмий-ижодий жамоатчилигининг таклифлари, хорижий мамлакатлар тажрибаси асосида тез орада алохида бадиий-меъморий концепция ишлаб чикилди. Ушбу концепция асосида галаба шарафига улугвор ва бетакрор мажмуа бунёд этилди.
Яна мухим бир масала, бу Узбекистон миллий давлатчилигининг вужудга келиши ва тараккий топишининг энг янги тарихи буйича укув-методик, илмий-оммабоп, маърифий адабиётларни урганиш, тайёрлаш ва чоп этиш борасида илмий, маданий, таълим, жамоат муассасалари ва ташкилотлари фаолиятини мувофиклаштириш ишларининг самарадорлигини ошириш, ёшларда, авваламбор умумтаълим мактаблари, касб-хунар коллежлари, академик лицейлар укувчиларида, олий укув муассасалари талабаларида мамлакат тарихи хакидаги чукур билимларни шакллантириш масалалари долзарб муаммо сифатида эътироф этилмокда.
Умуман, аждолардан авлодларга утиб келаётган моддий ва маънавий меросимиз, хусусан урф-одат ва анъаналаримиз, миллий тарбия анъаналаримиз, тарихий ва маънавий кадриятларимиз халкни ягона максад сари бирлаштирувчи байрокдир. Уларни чукур урганиш ва ёшлар калби хамда тафаккурида "Янгиланаётган Узбекистон"нинг буюк келажагини куришга кодир, янгича рухни шакллантириш мухим масала ва долзарб вазифадир. Ана шу рух калбида барк урган ёшлар миллат ва халк манфаатини юкори даражага кутара олади. Шу боисдан бугунги кунда баркамол авлодни вояга етказиш, мамлакатимиз стратегик тараккиётини таъминлаш учун мактабгача, урта ва урта махсус хамда олий таълим тизими сохаларини ислох килишнинг асосий омилларидан бири бу - халкимизнинг моддий ва маънавий мероси намуналарини янада кенгрок аспектда чукур урганишдир.
Фойдаланилган адабиётлар
WWW.OPENSCIENCE.UZ 236 |
References